SANATA, ESERE VE USTAYA DAİR…
Geleneksel sanatlarımız her bir asırda ustaların rehberliğinde elden ele yeni eserler, isimler ve anlamlar kazanarak istikrarlı yolculuğunu sürdürüyor.
Usta, hemen her sanat ve zanaat dalında olduğu gibi öz sanatlarımızın vazgeçilmez, aslî unsuru. Usta, öğrendiklerini kendine hiçbir bilgi kırıntısı saklamadan çırağına, kalfasına öğretmekle mükellef. Bunun içindir ki “Malın zekâtı kırkta bir, ilmin ve sanatın zekâtı yüzde yüzdür.” denilmiştir.
“SANAT” RUH GÜZELLİKLERİNİN EŞYANIN TAKDİMİNE YANSIMASIDIR.
Bir bilge sanatı, zanaatı şöyle tanımlamış: “Sanat insanı değerli kılan, insanı insan yapan bütün ruh güzelliklerinin eşyaya ve eşyanın takdimine yansımasıdır.” Şüphesiz sanat ustaya tevdî edilen önemli bir emanettir.
“USTA” İNSAN-I KÂMİLDİR.
Eşya da hürmet edilmesi gereken bir emanettir. Hakikatli usta emanetine bihakkın sahip çıkan insan-ı kâmildir.
Bahusus usta her önüne geleni talebeliğe kabul etmez. ‘Men aref’ sırrına mazhar olan usta zanaatın ve bahusus geleneksel sanatlarımızın usul, âdap ve erkânına ve dahi ahlâk umdelerine ittiba edebilecek olanlara sırrını fâş eder. İcazet, sanatın namusudur çünkü. Usta, bir yandan icazetine halel getirecek davranışlardan uzak dururken diğer yandan da talebelerini kutlu bir emanet olarak telakki eder.
“ESER” HÜRMETE LÂYIK KUTLU BİR İZDİR
Eser ise ustadan geriye, yüzyıllar sonrasına sarkaçlanan saygı ve hürmete lâyık kutlu bir izdir. Sanatta ve dahi eserde zirveye ulaşmak için çok çalışmak, üstün gayretler göstermek gerekir. Malum olduğu üzere herhangi bir sanat dalında halka ve Hakk’a mâl olmak için sırât-ı müstakîm üzere olmak gerekir. Bunun için de salih bir kalbe ve düzgün bir duruşa ihtiyaç duyulmaktadır.
“İNSAN” EN GÜZEL KIVAMDA YARATILMIŞTIR
İnsan ahsen-i takvim üzere yaratılmıştır. Yani en güzel kıvamda... Onun için güzel görür, güzel söyler ve güzel eyler. Önce ustaların gönüllerine, gözlerine, ellerine çarpar güzellikler, ustalar ikliminde, kabiliyetle, emekle, azimle, gayretle ve sabırla tanışır, yoğrulur, ardından sanata, zanaata, esere dönüşür. O zaman biz, usta bir el tarafından çekilmiş, edalı bir celî sülüs elifin önünde dalıp gideriz. Bir ata vurulacak eyerin koşum takımlarının bakır kakmalarında ruhumuzun ışıltılarını görürüz. Bir tezhibin paftalarında dağılıp, karışır gideriz ötelere ve ötelerin ötesine. Bir çininin turkuazına karılıp pişeriz ateşlerde. En esrarlı renk olmayı hayâl ederiz bir nakkaşın fırçasında. Bir tesbih ustasının habbeleriyle yıllarca sürecek çilelerin sabrına çekiliriz. Bir mûsıkî ustasının nefesinde, bir sazendenin mızrabında ağlamaya dururuz bazen.
“USTA” SANATININ GELENEĞİNE VE GELECEĞİNE SAHİP ÇIKANDIR.
Bâhusus usta sanatının geleneğine ve geleceğine sahip çıkan kabiliyet ve mahviyet sahibi zattır. Mimar Sinan ustadır, eseri Süleymaniye’dir, Selimiye’dir. Usta, Necmeddin Efendi’dir, eseri, göz nuru döktüğü hüsn-i hat levhalardır, teknesinden çıkan ebrulardır, eseri, yetiştirdiği talebelerdir: Mustafa Düzgünman’dır, Ali Alparslan’dır...
“ESER”İN BİR RUHU VARDIR.
Eserin bir ruhu vardır. O ruhu Hamid Aytaç ketebeli bir hilyeye baktığınızda ‘mim’lerin gözünde, ‘elif’lerin zülfesinde görürsünüz.
“USTA”NIN ESERLERİ ÖZGÜNDÜR.
Ustanın eserleri özgündür ve çalışmalarına ruhunun güzelliklerini yansıtır. Çünkü sanat ve estetik ruhun derinliklerinde beraberdir.
Eserdeki ruhu Rüstempaşa Camii’nde görürsünüz. Söz konusu asil ruhu kadîm eserin mihrab duvarında el-ele tutuşarak hafî bir zikri terennüm etmekte olan çinilerin mavisinde, yeşilinde, lacivertinde temâşâ ederken çini ustasının bugünün ve gelecek neslin irfan sahiplerine yazdığı naif mektubu okur gibi olursunuz.
İbrahim Ethem Gören