Cizre’deki atölyesinde ziyaret ettiğimiz seramik sanatçısı Özlem Yıldırım seramik sanatına yeni eserler ve isimler kazandırıyor. Eserleri ve yetiştirdiği öğrencilerle Cizre’ye yeni bir sanat heyecanı kazandırmakta olan sanatkâr Yıldırım ile çalışmaları üzerine bir mülakat gerçekleştirdik.
İbrahim Ethem Gören: Özlem Hanım sizi tanıyabilir miyiz?
Özlem Yıldırım: 1982 Cizre doğumluyum. Evli ve üç çocuk annesiyim. Mersin Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü ve Anadolu Üniversitesi Felsefe bölümlerinden mezun oldum. 2019 yılından beri 6 bayan arkadaşımızın katkısı ile kurduğumuz Cizre Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi’nin Yönetim Kurulu Başkanlığını yapmaktayım. Aynı yıl içerisinde kendi kişisel atölyem olan Nupeldart Sanat Atölyesi’ni kurdum. Yakın bir tarihte kurmuş olduğum kooperatif çerçevesinde dezavantajlı kadınların üretime katkısı olması amacıyla seri üretime yönelik yeni bir atölye açma hazırlığındayım. Sosyal projelerde de yer almaya çalışmaktayım. Kadına şiddete yönelik Şırnak il teknik kurulu üyesiyim. Bu bağlamda ilgili çalıştaylara katılım sağlıyorum. Aynı zamanda Türk Kızılay Cizre şubesinin ve TOBB Kadın Girişimciler Kurulunun üyesiyim.
Güzel sanatlarla ilgili nasıl başladı?
Sanat ve felsefeye olan ilgim, çocukluğumla paralel bir çizgide ilerledi diyebiliriz. Çizim yapmanın ve yaşamı sorgulamanın en zevk aldığım şeyler olduğunu düşününce çocuklukta atılan temellerin bugüne yansıyan izleriyle yapmak istediğim şeyin güzel sanatlar alanında ilerlemek istediğime karar vererek resim kursuna kaydolup genel yetenek sınavlarına hazırlandım. Böylece profesyonel anlamda güzel sanatlara ilgim başlamış oldu.
Eğitim hayatınızdan bahseder misiniz?
İlköğretim ve lise dönemimdeki eğitimimi Cizre’de tamamladım. 2004 yılında evli ve bir çocuk annesi olarak Mersin Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’ni kazandım.
SANATKÂR YILDIRIM: SANAT DİLİNİN ALFABESİNİ ÇÖZMEYE ÇALIŞTIM.
Eğitim hayatına başlarken ilk başta beni besleyen sanat dilinin alfabesini çözmeye çalıştım. Çözdükçe ne istediğimi ve sanatta hangi noktada ilerlemek istediğimde böylece şekillenmiş oldu. Lisans tezimde Mevlâna’nın vahdet-i vücut anlayışını ele alarak tez araştırmamı Mevlânâ’nın felsefesi üzerine yoğunlaştırdım. Bu alanda elde ettiğim birikimleri üretmiş olduğum seramik büstlerimin üzerine hat sanatı yoluyla aktardım. Kendimizi bir formla anlatmanın mutluluğu tasarım sürecini daha keyifli hale getirmektedir. 2009 yılında fakülte birincisi olarak bu bölümden mezun oldum. 2020 yılında Anadolu Üniversitesi Felsefe bölümündeki lisans eğitimimi tamamlayarak bu bölümden de mezun oldum.
Sanat ve estetik nezdinizde hangi karşılıkları buluyor?
Sanat, yaratım nesnesi olarak kendisini sunarken, kendine ilişkin değerini sunmada bir bekleyiş içerisindedir. Bu noktada sanat eserinin deneyimlenmesi ile kavramlar arası sınırlar birbirine ışık tutarak estetik görünüm olarak kendini ifade etmektedir.
Seramiği, seramik sanatını nasıl tanımlıyorsunuz?
Eline aldığın bir seramik kilinin dokunuşunla şekil alan tasarımlara dönüşmesine bakarken, kendimizi bir formda anlatmamızın mutluluğunu yaşamak. Bu yüzden seramiği çok anlamlı bir sanat dalında görmenin değeri her geçen gün artmaktadır. Seramikte en heyecanlı bekleyiş bir ürünü sırlarken bazen sonucunu hesap etmeden yaptığımız tasarımlar, bezen güzel şaşkınlıklar, bazen hayal kırıklığı yaşattıran sonuçlarıyla karşılaşırız.
Seramik sanatında yol alabilmek için cesur olmak ve risk almak gerektiğine inanmaktayım. Seramik sanatı için cesaretin, özgüvenin sanatla vücut bulmuş halidir diyebiliriz.
Bu tarifte seramiğin sanat ve zanaat yönlerini de konuşalım…
Seramiğin sanat yönünde seramik sanatçısı, daha çok estetik kaygının ön planda olmasıyla güzellik duygusunu uyandırmak ve farklı bakış açısı içinde hayata bakan, hayaller kuran ve imgelerle donattığı dünyasını yaptığı eserlere form ya da renklerle yansıtan kişidir. Zanaat ise daha çok gereksinim ve işlevsel olanın ön planda olmasıyla şekillenmektedir.
Sanat ve zanaat günümüzde bazen iç içe geçmiş bir zincir haline gelmektedir. Mesela sanatsal anlamda ortaya koyduğunuz bir seramik nesnesinin işlevsel yönü ön planda olunca sanat ve zanaat kavramını kaynamış bir biçimde izleyicilere sunmaktadır.
Bahsettiğiniz hususlardan hareketle “sanat eseri” denilmeye seza bir seramik eseri bünyesinde hangi özellikleri barındırır?
Bir sanat eseri bünyesinde daha önce düşünülmeyeni düşünme, yaratımda deneyimlerini aktarabilmesiyle muhayyiledeki imgeyi somutlaştırmaktadır. Yaratım sürecinde yansıtmak istediği fikir, tema, konu ve kavramdan yola çıkarak, sanatçı seramik eserine bunu aktarınca bir sanat eserini sunmaktadır. İfadeyi aktarma ve paylaşma amacıyla seramik kili çok güzel bir malzemedir.
ÖZLEM YILDIRIM: HER İNSAN BİR HİKÂYEDİR.
Cizre’deki sanat faaliyetlerinizi konuşalım…
Bu bölgede seramik sanatı alanında bir ilk olarak bu sanatı herkesle paylaşmak istedim. Üretim yaparak binlerce insanın elinde içtiği fincanla evine konuk oldum. Bana göre her insan bir hikâyedir. O yüzden her fincanı hikâyelerine teslim ederek tüm çalışmalarımı uğurlarım.
Kültürel değerlerimizi seramiğe aktarırken, böyle köklü topraklara sahip bir medeniyetin izlerini seramiğe taşımak beni çok mutlu ediyor. Aynı zamanda Seramik eğitimi vererek birçok insanının bu sanatla tanışmasına vesile olmak istedim. Çamura sanatsal anlamda bir kere dokunduğunuz zaman vazgeçmesi zor bir sanattır. Bu işi ciddiye alan ve hayatında her daim kalmasını isteyen çok kalıcı öğrencilerim oldu.
Cizre ve bölgesinde geleneksel yahut modern sanatlara dair neler yapılıyor? Sanat atölyeleri, kurslar, meslek edindirme merkezleri neler?
Cizre’de belediye tarafından açılan, Kadın Danışmanlık Merkezi ve Halk Eğitim Merkezi’nde resim kursu, ebru sanatı, alüminyum folyo, takı tasarım, kili dokuma ve çeşitli alanlarda bölge insanının meslek yeterlilik belgesi almalarını sağlayan kurslar bulunuyor.
Bu noktada kamu, yerel yönetim ve STK’lara ne türden görev ve sorumluluklar düşüyor?
Meslek edinme kurslarında eğitilen kadınlara yönelik istihdamı artırmak, işsizliği azaltmak için yapılan çalışmaların amacına ulaşabilmesi için satışları ve üretimleri destekleyecek türde sorumluluklar üstlenilmeli.
Cizre’de özelde seramik sanatı üzerine neler yapılıyor?
Cizre’de seramik sanatı üzerine özel olarak açmış olduğum atölye bu bölgede bir ilk olup merkezimizde bir yandan kurslar verilerek öğrenciler eğitilmekte, diğer yandan da bölge insanının tasarım ürünlerine ulaşabileceği butik tarzda siparişler üretilerek satış yapılmaktadır.
Nupeldart Atölyesi nasıl doğdu?
Çocukluktan beri mutluluk kaynağım olan sanatı icra etme ve gelecek kuşaklara aktarma misyonunu kendime görev bildiğim için, tüm zorluklarını önceden kabul ederek 2019 yılında böyle bir teşebbüsüm oldu. Aslında hem atölyemi kurarken hem de Kooperatifi kurarken düşüncem, hayallerini gerçekleştirmek için okulunu okumuş biz ev hanımlarının aldıkları eğitimin hakkını verebileceklerini göstermekti. Yani Nupeldart sanat atölyesi zoru başarmak için doğdu.
Atölyenizden ve atölye çalışmalarınızdan bahseder misiniz?
Atölyemde hem seramik kursu verilmekte hem de sipariş aldığım ya da daha önce tasarlayıp ürettiğim seramik ürünlerin satışını yapmaktayım. Tasarladığım ürünler genelde şehrimizin tarihi objeleri.
Öğrenci profiliniz nasıl şekilleniyor?
Öğrenci profilim kadınlar ve çocuklardan oluşuyor. Yakın zamanda Kooperatif bünyesinde oluşturacağımız eğitim birimleri ile dezavantajlı kadın guruplarının meslek sahibi olmaları ile ilgili eğitimlerimiz ön planda olacak.
Öğrencilerinizle birlikte neler yapıyorsunuz?
Seramik uzun süren ve zahmetli bir iştir. Kişinin amacına, isteğine göre bir yol izleyerek, öğrencilerim yapacağı çalışmalara kendileri karar verir. Öğrencilerim belli bir seviyeden sonra serbest şekillendirme ve sırlama tekniklerini öğrenerek seramik sanatıyla tanışıyor ve üretmenin keyfini yaşıyor. Öğrencilerim böylelikle hayallerini yetenekler ile birleştirerek ortaya çok güzel çalışmalar çıkartıyor. Öğrencilerime bir şeyler katmaya çalışırken aynı zamanda onlar da bana çok şey katıp, çok güzel bir enerjiyle bu yönde yol alıyoruz.
Cizre’de anaokulu öğrencilerinden lise ve üniversite talebelerine kadar her kademedeki öğrenciler atölyenizi ziyaret ediyor. Cizre’nin oldukça genç bir nüfusu var. Bildiğim kadarıyla kadim şehrin yaş ortalaması 18. Bu tespitten hareketle çocukların ve gençlerin sanatla meşgul olmaları bölgeye, bir adım öte Türkiye’mize hangi katma değerleri sunacak?
Sanat eğitimiyle meşgul olan kişinin yaşamı işlevsel yönünden ziyade insan ruhunun estetik yönünün bir yansımasıdır. Bu anlamda sanat çocukların ve gençlerin özellikle yaratıcı yönlerini geliştirmekle beraber, yaşamlarını olumlu yönde değiştirme, dönüştürme ve yetkinleştirme sürecine dâhil edilerek hem bölgemize hem Türkiye’mize sadece bakan değil, gören bir nesil yetişmesine vesile oluyor.
Seramik sanatına gönlünü kaptıran sanat sevdalılarının önünde nasıl bir eğitim/uygulama süreci var?
Öğrenciler zaman içerisinde çamur çeşitlerini öğrenmekle beraber kil, çamurun nasıl biçimlendirilerek objelerin ortaya çıktığını öğrenir. Öğrenci gruplarımız serbest şekillendirme (sucuk, plaka, çimdikleme, sıvama) tekniklerini tasarımlarına uygun çalışarak, sırlama tekniklerini öğrenerek hayallerini çamurla bütünleştirerek şekillendirip ortaya çıkardıkları ürünlerin keyfini yaşamaktadır. Teknikleri öğrenip geliştikçe farklı çalışmalar ortaya çıkar. Bu da seramik eğitimi alan öğrencilerimin hepsinden bir iz katarak çok renkli ve çeşitli tasarımlar ortaya koymalarını sağlamaktadır.
Kadim Cizre’nin yerel simge, değer ve motiflerini Nupeldart’ta yeniden yorumluyorsunuz. Cizre’nin kadim sanat ve medeniyet öğeleri üzerine konuşalım…
Anadolu ile Mezopotamya arasındaki önemli bir geçiş alanında kurulan Cizre 6 bin yıllık geçmişiyle birçok kültüre ev sahipliği yapmış olduğundan sanat ve medeniyet yönünden çok şanslı olduğumuz bir toprakta bulunmaktayız. Çalışmalarımda en çok sibernetiğin ilk adımlarını atan mühendis, mucit ve ilk robotu yapan El Cezeri’nin tasarımlarını, özellikle Cizre Ulu Cami’deki kapı tokmağı olarak tasarladığı ejderha figürünü seramikteki tasarımlarımla bütünleştirerek yorumlamaktan büyük bir onur duymaktayım.
Malumlarınız Cizre binlerce yıl bölgede ilim, bilim, irfan merkezi olmuştur. Bu keyfiyet omuzlarımıza bölgemizde yetişen müstesna şahsiyetlerin eserlerinden esinlenerek seramik ile gelecek nesillere aktarma konusunda sorumluluk yüklüyor.
Hangi ürün ve eser gruplarını çalışıyorsunuz?
Yemek takımları, Cizre ejderi motifi kullanılarak yapılan tabaklar, plaketler, panolar, ejder figürlü fincan setleri, sanatsal tabaklar, kâseler, buhurdanlıklar, tütsülükler, Hz. Nuh’un gemisi vb… ürünler üzerinde çalışmaktayım.
Özellikle talep gören çalışmalarınız neler?
En çok tasarım fincanlarım talep edilmekle beraber Cizre’nin ejder simgeli motiflerinden oluşan tasarımlar ve Nuh Aleyhisselâm’ın gemisi en çok talep edilen işlerim arasındadır.
İsmi Cizre ile özdeşleşen Nuh Aleyhisselâm’ın gemisini seramik diliyle simgesel olarak yorumluyorsunuz. Gemi maketinin çamurdan eser haline dönüşünceye kadar geçirdiği sanat, estetik ve zanaat yolculuğunu özetler misiniz?
Öncelikle Hz. Nuh’un gemisinin modeli oluşturulup biçimlendirilir, Oluşturulan bu modelin kalıbı alınır. Kalıbı alındıktan sonra döküm çamuruyla kalıba dökülüp istenilen et kalınlığına ulaşılınca fazla çamur dökülüp, kalıptan çıkarılıp, kurutulup, rötuşladıktan sonra fırına atılır. Fırından çıkan bisküvi haldeki gemiyi artistik sırlarla boyadıktan sonra 1.050 derecede ikinci pişirim yapıldıktan sonra yolculuğunu noktalanır.
Atölyenizde ortaya çıkan eserleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
Genelde sipariş üzerine yaptığım eserlerimi satıyorum. Aynı zamanda sayfamda var olan çalışmalarımın satışını yapmaktayım.
Karma sergilere katılıyorsunuz? Kişisel serginize dair düşüncelerinizi öğrenmek isterim.
En son kadına yönelik şiddeti içeren karma bir sergiye katılmıştım. Kişisel sergi yapmayı çok isterim. Bunun için belirlediğim konu ve tasarımlar az çok kafamda netleşti. Heykel ve seramiğin kaynaşmasıyla oluşturacağım eserlerde düşünce ve tasarımlarımı esere döküp paylaşmaktan büyük bir keyif alacağım.
İnşallah. Sizin ilave etmek istediğiniz hususlar nelerdir?
Bir işe başlarken o işi gerçekten sevmek, ona saygı duymak ve arkasında durmak gerektiğine inanmaktayım. O yüzden her işin başının zor olduğunu unutmayıp küçük de olsa adımlarımızı geri çekmememiz gerekir.
Son olarak okuyucularımıza nasıl bir mesaj iletmek istersiniz?
Kimliğimiz önemli… Ne yaparsak yapalım yaptığımız şeye inanırsak ve dahi belli bir yeteneğe de sahipsek o alanda mutlaka önümüze bir yol açılır.
İlginiz için teşekkür ediyorum.
Ben de Cizre’ye ve atölyeme geldiğiniz için teşekkür ederim İbrahim Ethem Bey.
İbrahim Ethem Gören/10.05.2022-Yazı No: 296