MUHAMMET İBRAHİM CELEP İLE AHŞAP OYMADAN AÇILMIŞ BİR SOHBET…
Amasya’da imam hatip olarak vazife gören Muhammet İbrahim Celep aynı zamanda mahir bir ahşap oyma ustası. ’Şehzadeler Şehri’ Amasya’da kadim mimari yapılarımızın ahşaptan mamul ve ahşap oyma eserlerinin restorasyonu konusunda kendisini vazifeli gören Muhammet İbrahim Celep birbirinden âlâ keyfiyeti haiz özgün ahşap oyma çalışmaları gerçekleştiriyor.
Celep Usta ile ahşabın tahtındaki yolculuğu üzerine bir e-sohbet gerçekleştirdik.
Muhammet İbrahim Bey sizi tanıyabilir miyiz?
Tabi… 1982 yılında Amasya merkez sofular mahallesinde doğmuşum. Eğitimimi yine bu şehirde tamamladım. 2007 yılında Tunceli'de imam hatip olarak göreve başladım ve şu an Amasya merkez Çakallar Camii’nde görev yapmaktayım. Evli ve 3 çocuk babasıyım.
Hâlihazırda Amasya’da neler yapıyorsunuz?
Arz ettiğim üzere mesleğim İmam Hatiplik. Müsait vakitlerimde de ahşap oyma ile uğraşıyorum.
Bu alanda neler yapıyorsunuz?
Cami kapıları başta olmak üzere rahle, kitaplık, tablo vb. ürünler yapıyorum.
Geleneksel sanatlarla irtibatınız nasıl başladı?
Aslında lise yıllarından beri içimde ahşap evlere, hüsn-i hat levhalarına, kara kalem çizimlerine meraklıydım. Söz konusu merak lise hayatımın bitmesiyle birlikte babamın yanında ahşap tornayla tanışmakla zirveye ulaştı. Hayalimdeki meslek belki mimarlıktı ama 28 Şubat neticesinde mağdur olduk. Kısmet buymuş…
Kısmetten ziyadesi olmuyor…
Evet, İbrahim Ethem Bey… Sonrasında İmam Hatip olduk. Elhamdülillah Rabbim bize en güzel mesleği nasip etti. Görev yaptığım camilerdeki ahşap eserlere elimiz değdi. Vekil imamlık yaptığım köyde ilk kapı çalışmamı gerçekleştirdim. Mezkûr ahşap kapının bizi bu sanata ciddi bir şekilde bağladığını söyleyebilirim.
Ahşap oymada nasıl karar kıldınız?
Önceki yıllarda gümüş takı, ahşap torna, boya, kartonpiyer gibi işlerle amatörce uğraştım. Ama bir dalda gelişmemiz gerektiği için sonrasında en çok sevdiğim ahşap oymaya ağırlık verdim.
CELEP: USTAM OLSAYDI MAÇA 1-0 ÖNDE BAŞLAYABİLİRDİM.
Bildiğim kadarıyla ustanız yok. Bu durumda ahşap oymanın içinden nasıl çıkıyorsunuz!
Evet, bir ustam yok. Ustam olsaydı herhalde maça 1-0 önde başlardım diye düşünüyorum. Ama belki de ustamın olmaması bizi daha fazla denemeye, çalışmaya, değişikliklere gitmeye ve dolayısıyla ilerlemeye itmiş de olabilir. Şunu söylemeliyim ki hayalinizi güçlü tutmalısınız. Yaptığınız ürünü muhakkak inceleyip varsa sıkıntılarını gidermeli ve daha iyi yapabilmenin planlarını kurmalısınız.
Her türlü ürünü incelerim. Bana yarayan şekli ve motifi uygulayacak yer tasarlarım. Bir ayağım gelenekselde olmak üzere modern özgün, serbest çalışmalara imza atarım. Ayrıca almış olduğum tezhip dersleri de bu alanda ufkumuzu genişletti.
Ahşap oymacılıkta ustalık nerede, hangi aşamalarda ortaya çıkıyor?
Zor bir soru! Şahsen ben kendimi bir usta olarak göremiyorum. Bu meyanda daha kırk tekne ekmek yiyeceğimiz yol/yollar var dersem sezadır. Müsaadelerinizle bu soruyu şöyle cevaplayayım…
Tabii ki, lütfen buyurunuz…
Kişi ahşap oymada el kabiliyetlerini kazandıktan sonra artık kalbiyle aklını birleştirip özgün eserler verebiliyorsa işte o ustadır.
“GENELLİKLE CEVİZ AĞACI KULLANIYORUM.”
Kullandığınız malzemeleri de konuşalım… Hangi ağaçları tercih ediyorsunuz?
Genellikle ceviz ağacı bu işe en uygun piyasa ahşabıdır. Ama yerine göre kestane, maun, ıhlamur, kayın ve hatta çam ağacını bile oyduğumuz oluyor.
Bahsettiğiniz ağaç ve malzemeleri hangi malzemelerle işliyorsunuz?
El aleti olan ıskarpela takımı, tokmak ve zımpara kullanıyorum.
Ahşap oyma sanatında tasarımın yeri neresidir?
Tasarımı o ürünü kullanacağınız yer belirler. Tefekkür ile o yere en uygun ölçüyü, tarzı ve motifi düşünürsünüz. Ve çizime başlarsınız. Fakat çizimin neticesinde ortaya çıkanın hayal ettiğiniz şekilde olup olmadığını muhakkak kontrol etmelisiniz.
Kontrolleriniz neticesinde nelerle karşılaştınız?
Çok sayıda iptal edip sildiğim çizim olmuştur. Günlerce uğraştığınız tasarım bir çırpıda çöpü boylayabilir! Ama o sizi doğruya, en iyiye götüren bir basamaktır aynı zamanda.
Bu noktada uygun malzeme seçimi, uygulama ve işçilik süreçlerine dair neler söylemek istersiniz?
Evvelemirde oyma yapacağınız ağacın fırınlanması (kendi öz suyunu bırakıp ilaçlı suyu emmesi ve fırında kurutulması), damarlarının düz olması ve bu işlemden sonra en az bir yıl beklemiş olması gerekiyor.
SABIR AHŞAP OYMA SANATINDA ANAHTAR KELİME…
Ağacın çatlamaya ve bükülmeye dayanabilmesi için bu işlem çok önemli. Yapılan ürünün asırlar sonrasına sarkaçlanmasını düşündüğümüz için kaliteyi ön planda tutuyoruz. Oyma işlemi de motifine göre zaman alıyor. Sabır her sanatta olduğu gibi ahşap oymada da önemli. Acele edilen iş ne temiz ne de güzel oluyor.
Motiflerinizi de konuşalım... Sıklıkla hangi motifleri tercih ediyorsunuz?
Rumi motifleri, geçmeleri, şemseleri ve Selçuklu dönemine tarihlenen geometrik motifleri kullanıyorum.
Kadim hat sanatımızın ilk başkenti Amasya’da hüsn-i hat eserlerini de ahşabın müşfik yüzüyle buluşturuyorsunuz. Bu alanda bir eğitim aldınız mı?
Çok üzüldüğüm bir noktaya değindiniz. Lise yılarında hüsn-i hat sanatıyla meşgul olmayı çok arzuladım. Kendimce de kara kalemle bir şeyler yazdım. Fakat ahşapta olduğu gibi Amasya'da bir hat üstadının olmayışı bizi bu sanattan mahrum bıraktı. Zamanla hat eserlerini inceleyerek, yazı anatomisini tahlil ederek, görerek, bakarak, ibret alarak hattı oymaya başladık. Bir konuda çok örnek verirseniz, gayret ederseniz kapılar açılabilir.
Ahşabı tanımak, kesmek, oymak, işlemek, hemhal olmak nasıl bir keyfiyet?
Ahşap herkesin içini ısıtan sıcak bir malzeme. Oydukça şekil alması ve kullanabileceğiniz bir objeye dönmesi muhakkak herkesi etkiler.
Şehzadeler şehri Amasya’da pek çok tarihi eser, dini mimari yapı bulunuyor. Söz konusu eser ve yapılardaki ahşap oymalardan bahseder misiniz?
Sultan Bayezid Camii’nin caminin kündekârî kapısı ile iç pencere kapakları için tam bir görsel şölen diyebilirim. Mezkûr eserler oldukça zengin tasarım, uygulama ve dolayısıyla tezyinat unsurları içeriyor. Oymalar mükemmel bir işçilikle işlenmiş. Kadim camiinin girişindeki mukarnasları ve sütunlarının müzedeki taçları beni hayretler içinde bırakmıştır.
Mehmet Paşa Camii’nin minberi mükemmel ötesi bir eser. Kabartma mermer işçiliği ise görmüş olduğum en iyi taş oyması kanaatimce. İnşallah ileri de mermer oyması yapacağım.
İnşallah.
Bunun da tek müsebbibi bu caminin minberidir diyebilirim.
Bayezid Paşa Camii’nin cümle kapısı hakikaten çok güzel. Son zamanlarda yapılan restorasyonla öne çıkan Gökmedrese Camii’nin taş işçiliği ve müze sergilenmekte olan tarihi kapısı beni her zaman etkilemiştir.
Amasya’nın hangi mimari yapılarında eserleriniz bulunuyor?
Hamd olsun pek çok dini mimari eserde…
Mesela…
Mesela… Merkez Hz. Ömer Camii’nin kapısı, Firingiller, Yassıçal, Yıkılgan, Kısseki, Aydoğdu, ve Şerefter köylerinin camilerinin kapıları… Hamamözü Hamit Kaplan Camii kapısı… Tunceli Merkez Yunus Emre, Paşa ve Paşalar camilerinin kapıları… Şu an da Sultan Bayezid Camii’nin rahleleri ve kitaplığı var tezgâhımın üzerinde.
Mihrabında bulunduğunuz Çakallar Camii’ne cübbe dolabı kazandırdınız. Cübbe dolabının ağaçtan, keresteden eser haline dönüşüm sürecini özetlemenizi istirham ediyorum.
Zamanında kesilen ağaçlar hızar atölyelerinde kalas haline getirilir. Sonra ilaçlı havuzlara batırılarak yeterli bir süre bekletilir. Kendi öz suyu ilaçlı su ile değişen ağaç, fırın odalarında kurumaya alınır. (Bizler satışa hazır olan ağaçların en az bir yıl beklemiş olanını tercih ederiz.) Sonra, arz ettiğimiz evsaftaki ağaçlar bir doğrama atölyesinde istenilen ölçülere göre kesilir. Sonra sıra montajdadır. Ve bu aşamadan sonra biz devreye girip gerekli motiflerin çizimini yapıp ahşaba aktarırız. Bu noktada oyma işlemi başlamıştır. Evvelemirde kaba işlemler yapılır ve daha sonra ince detay oymalara geçilir. En sonunda da temizlik zımparaları yapılıp boyası atılır. Dört katlı bir boya çalışması neticesinde (kuruma süreleri de göz önüne alınarak) eser/ürün artık kullanıma hazırdır.
Ahşap oyma sizin için ne/neler ifade ediyor?
Ahşap oyma için muhatabını heyecanlandıran, göz ve kalbini sımsıcak saran, bir dost gibi stresini azaltan terapi merkezidir diyebilirim.
Bir çalışmayı bitirdiğinizde gönlünüze neler düşüyor!
Görevini tamamlamış, izlemekten haz alan ve sevincini eş-dostla paylaşma heyecanı yaşayan bir hâl.
Amasya entelijansıyasından edindiğim bilgilere göre oğlunuzun eli de ahşaba değmeye başlamış! Mahdumunuz bu alanda neler yapıyor? Çırak yetiştiriyor musunuz?
Evet, oğlum Muhammet Bera bizden heveslendi, el kabiliyeti de var... Bera yaşına göre güzel tablo çalışmaları yapıyor. Ayrıca yetiştirdiğimiz öğrenciler de oldu. Talebelerimin arasından usta öğreticilik yapanlar da var elhamdülillah.
Sizin ilave etmek istediğiniz hususlar nelerdir?
Sanat herkese iyi gelir, yaşam sevincini artırır, ruhu dinlendirir. Sanatta ilerleyiş muhataplarına Rabbimizin ne kadar büyük ve erişilmez bir sanat gücüne sahip olduğunu gösterir. Âlemlerin Rabbinin sanatı ‘ol’ demektir. O, ‘ol’ der ve hemen olur. O’nun tasarımları eşsiz güzelliktedir, bambaşkadır. Bu noktada ellerinizi bağlayıp boynumuzu bükerek “yâ Hâlik, kudretin karşısında affına sığınıyoruz.” deriz.
Son olarak okuyucularımıza neler söylemek istersiniz?
Her ne yaparsan Allah için yap ve güzel yap. Bilindiği üzere ‘Allah güzeldir ve güzeli sever.’
İlginiz için teşekkür ediyorum.
Ben de teşekkür ediyorum İbrahim Ethem Bey.
İbrahim Ethem Gören-12.02.2021