KUVEYTLİ HATTAT AYMAN HASSAN İLE HARFLER ÜZERİNE BİR SOHBET
Kuveyt’in önde gelen hat sanatçılarından Ayman Hassan ile sanatı, sanat anlayışı ve ülkesinde icra edilmekte olan hat sanatı faaliyetleri üzerine sohbet ettik.
Cumhurbaşkanımızın 31 Mart Cumartesi günü Ayasofya'da açtığı Yeditepe Bianeli’nde açılış sonrasında kadim ibadethanede Uluslararası Hat ve Tezhip Sergisi’ni ziyaret ettim. Bir yandan Ayasofya’ya ayrı bir anlam ve hikmet katma telaşındaki eserleri birbiri ardına incelerken diğer yandan da sanatkârlarla hasbihal ettim. İşte böyle bir atmosferde karşıma Sebe Suresi'nin 15’inci ayet-i kerimesi tevafuk etti: “Beldetün tayyibetün ve rabbun gafûr/İşte size tertemiz bir belde ve ziyadesiyle bağışlayıcı bir Rab!"
Celî talik hat nevi ile zırnık bir yazı, iki azamet tenvini ile mukayyet bir ayet-i celile... Hattın hemen etrafında küçük çiçek motifleri; dış kenarda da ince zerefşan bir zemin… İlk bakışta yazının Tahsin Kurt hocamızın kaleminden neş’et etmiş olabileceğine kanaat getirmişken etikette Ayman Hassan ismini gördüm. Çok geçmeden Ayman Hassan, yazısının yanına geldi ve bu mülakat böylece ortaya çıkmaya başladı.
HASSAN'A GÖRE HAT SANATI RUH VE MUSİKİ MİMARİSİ
Hattı ruh ve musiki mimarisi şeklinde telakki eden sanatkâra göre hizmetinde bulunduğu yazı sanatı ritmi, tonları, şekilleri ve gölgeleriyle uyumlu bir ahenk içerisinde kemâlâta doğru yol alıyor.
Ali Alparslan, Hasan Çelebi ve Davut Bektaş’tan hat sanatının inceliklerini öğrenen Kuveytli sanatçı ülkesinin Merkez Bankası'nda metin yazarı, medya ilişkileri danışmanı ve İngilizce mütercim olarak görev yapıyor.
Eşi, Merve Nur Kayhan Hassan da yazıları üzerine konuşulması yazılması gereken bir hattat olan Ayman Hassan, Farid Al-Ali, Jassim Me’raj, Velid Al-Ferhud ve Ali Al-Badah ile birlikte ülkesinin meşhur sanatkârları orasında bulunuyor.
Hattat Ayman Hassan ile hat sanatı serencamı üzerine hasbihal ettik.
İbrahim Ethem Gören: Ayman Bey sizi tanıyabilir miyiz?
Ayman Hassan: Adım Ayman Abdullah Hassan, 1980 Kahire doğumluyum. Halepli hadis profesörü Abdullah Muhammed Hassan’ın üçüncü çocuğu olarak dünyaya geldim. Bilgisayar mühendisliği mezuniyetimin ardından İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümünü tamamladım. Medya alanında firma yöneticiliği görevlerinden sonra Central Bank Of Kuwait’de görev yapmaya başladım.
HASAN ÇELEBİ İSMİNE İLK DEFA BİR SERGİDE TEVAFUK ETTİM
Hat sanatına nasıl ve ne zaman ilgi duymaya başladınız?
Henüz ilköğretime başlamamıştım, ağabeyimin ödevini yaparken hat kalemleri, nesih ve rik’a yazı örnekleri dikkatimi çekmişti. O an halen hatırımdadır. Kalemi ciddiyetle elime almam ise lise yıllarını buldu. "”Hasan Çelebi”… Bu ismi ilk defa bir sergide, Sayın Ayten Tiryaki Hanımefendi'nin biyografisinde gördüm ve kim olduğunu araştırmaya başladım. Öğrencisi böyle güzel yazıyorsa hocası kim bilir nasıl yazıyordu? Nihayet bir sergi vesilesiyle muhterem Hocam Hasan Çelebi Kuveyt’te idi. İlk meşkimi aldım, uzun yıllar mektupla derslerimi gönderdim. Son yirmi yıldır her fırsatta ders göstermek için İstanbul’a gidiyorum.
HAT SANATI BENİ SEÇTİ
Harflerin dünyasında neleri arıyorsunuz?
Bilinçli bir şekilde bu sanatı seçmiş olsaydım bu soruya net bir cevap verebilirdim, fakat ben değil bu sanat beni seçti diye düşünüyorum.
HANGİ HARFİ YOKLASAN MANASI HEP ALLAH ÇIKAR
Dediğim gibi hat sanatının sevdasına kapıldığımda henüz okula yeni başlamış bir çocuktum. Ama şunu ekleyebilirim ‘hangi harfi yoklasan manası hep Allah çıkar’.
HOCALARIMIN HEM DERSLERİNDEN HEM DE HALLERİNDEN TEFEYYÜZ ETTİM
Ali Alparslan Merhum, Hasan Çelebi ve Davut Bektaş gibi alanlarının en iyi hocalarından dersler aldınız. Hocalarınızın size ve sanat birikiminize ne türden katkıları oldu?
Kendileri hayatımı şereflendirdi, onları tanıdığım için bile ömrüm boyunca şükredeceğim. Neyse ki bize daha fazlası nasip oldu, hem derslerinden hem hallerinden feyiz alabildik. Elbette adabı, güzelliği öğrendik… Güzellikten kasıt, yol yürümeyi ve vaktin kıymetini bilmeyi öğrettiler.
SANAT MANEVİYATLA YAKINDAN İLGİLİ
İnsan harflere bakarak teknik ve zahir olarak seyrine devam edebilir belki ama sanat şüphesiz maneviyatla yakından alakalı… Tam da bu noktada kiminle birlikte yürüdüğünüz büyük önem arzediyor.
HOCALARIMI DAHA İYİ ANLAMAK İÇİN TÜRKÇE ÖĞRENDİM
Başka bir husus ise hocalarımı daha iyi anlamak için Türk dilini öğrendim ve ayrıca Türk bir hat sanatkârı ile hayatımı birleştirdim. Bu vesile ile hepsine tekrar tekrar teşekkürlerimi sunarım.
ALİ ALPARSLAN BÜYÜK BİR SANATKÂRDI
Ali Alparslan Hoca'nın kişiliğine dair neler söylemek istersiniz?
Şüphesiz kültürle, eğitimle donatılmış çok büyük bir sanatkâr, gerçek bir entelektüeldi. Cömertçe kabul etmişti beni. Çok gençtim, malumunuz hocamızın Farsça, Fransızca ve İngilizce hâkimiyeti ileri derecedeydi, bu beni derinden etkilemişti ki sanırım dil bilimine olan merakımın müsebbibi kendileridir.
Hat sanatı bağlamında neler yapıyorsunuz? Hangi yazı nevilerinde eserler veriyorsunuz?
Celi sülüs, sülüs, nesih, muhakkak, celi talik, talik, rik'a nevilerini yazıyorum ve talebeliğe devam ediyorum. Ulusal ve uluslararası sergilere katılıyorum. Dersler veriyorum, bu ay Kuveytli dört öğrencime icazet vereceğim. Hat sanatı ve İslâm sanatları alanında kitap çevirileri yapıyorum. Sheila Blair ve Jonathan Bloom İslamic Arts kitabının Arapça çevirisi yakında Phaidon Yayınları’ndan çıkacak inşaallah.
İnşaallah. Hattı, ruh ve musiki mimarisi şeklinde değerlendiriyorsunuz. Osmanlı asırlarında hat sanatı ruhani aletlerle icra edilen cismani mühendislik şeklinde tarif edilmiş. Mezkûr tarifi şahsî mülahazalarınızla nasıl değerlendirirsiniz?
Bildiğim kadarıyla bu tarif Osmanlı asırlarından da evvel zikredilmiş. Şöyle ki hat sanatı bir yandan kurallar, çizgiler, noktalar, eğimler, boşluklar, gölgelerle muazzam bir geometrik titizliği harikulade hoş bir ritimle buluştuğunda insanı hayrete düşüren güzelliği ve zenginliği olan hüsnühattın değer ve derecesini, uyandırdığı etkiyi özetleyen müthiş bir tarif.
Kuveyt'te hat sanatına yönelik neler yapılıyor?
Tabii ki dersler veriliyor, sergiler yapılıyor, kitaplar basılıyor. Mescid-i Kebîr bünyesinde Kuwait İslamic Arts Center hat sanatına dair ciddi çalışmalar yürütüyor.
KUVEYT SANATA YATIRIM YAPIYOR
Burada Hattat Mimar Farid Al-Ali ve Hattat Jassim Me’raj isimlerini zikretmek zorundayım. Kendilerinin emekleri Kuveyt için tarihi bir önem arzediyor.
2005 yılından bu yana uluslararası sanatçılar hem eserlerini sergilemek hem de ders vermek için Kuveyt’e davet ediliyor. Kuveyt devleti sanata yatırım yapıyor, dünyanın her yerinde olduğu gibi burada da sanata ve sanatçıya değer veren koleksiyonerlerimiz var, hep birlikte bu sanatı yaşatmaya, sevdirmeye gayret ediyoruz.
Az önce iki üstaddan bahsettiniz. Farid Al-Ali, Jassim Me’raj dışında milletlerarası alanda ismine vâkıf olunan kimler var?
Farid Al-Ali, Jassim Me’raj ile birlikte Velid Al-Ferhud ve Ali Al-Badah en başta gelen isimler...
Çalışmalarınızı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Estağfurullah. Bu soruyu size ve kıymetli okuyucularımıza bırakıyorum.
AYASOFYA MABED; HAT SANATI İBADET...
Ayasofya'da eserinizin sergileniyor olması halet-i ruhiyenize nasıl yansıyor?
Ayasofya bir mabed ve hat sanatı bir ibadet biçimi… Başka söze hâcet var mı bilmiyorum!
ULUSLARARASI HAT SERGİSİ BİZLERİ HEYECANLANDIRDI
Uluslararası hat sergisinde yer alan hat sanatı eserlerine yönelik kanaatlerinizi öğrenmek isterim.
Yeditepe Bienali ve Uluslararası Hat Sergisi bizleri çok heyecanlandırdı. Çok elzem bir projeydi, umarız ki büyüyerek, gelişerek devam eder. Destek olan, emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım. Uluslararası Hat Sergisi’ndeki bütün eserler güzeldi fakat bütün karma sergilerde olduğu gibi seviyeler birbirinden farklıydı. Ancak zaten bir hattatın tüm eserleri de aynı seviyede değil.
İSTANBUL HAT SANATININ BAŞKENTİ
'Kur'an-ı Kerim Hicaz'da nazil oldu, Mısır'da okundu, İstanbul'da yazıldı' kibâr-ı kelâmı için neler söylemek istersiniz?
Hicaz’da indi muhakkak, Mısır’da okundu muhakkak, İstanbul’da yazıldı, yazılıyor muhakkak. Ama İstanbul hafızları az değil, Fas hafızları az değil, Mısır’da, Irak’ta, Fas’ta, Şam’da yazılan Mushaf-ı Şerifler müstesna örnekler.
İSLÂM SANATI TARİHSEL OLARAK ÇOK ESNEK
İslâm sanatı tarihsel olarak çok esnek. 1000 sene önce İspanya eserleri İslâm sanatı örnekleri iken, Anadolu’da Bizans sanatı örnekleri var idi. Aradan 500 yıl gelip geçti, sonra tam tersi oldu. İstanbul şüphesiz hat sanatının başkenti, bütün güzelliklerin başkenti...
MÜSLÜMAN HALKLARIN ESTETİK DUYGUSUNU HAT SANATI TEMSİL EDER
Hat sanatı İslâm dünyasına aittir ve Kur’an’ı Kerîm’in vahiy eseri olan sözlerine görünür bir şekil vermesinden dolayı, sanatların en şereflisi olarak telakki edilir ve mübalağasız bir şekilde denebilir ki Müslüman halkların estetik duygusunu hiçbir şey hüsnühat kadar temsil etmemiştir.
KUVEYT'TE HAT SANATINI BİLENLER BİLİYOR
Kuveytliler hat sanatına ne kadar ilgili?
Hat sanatı ile olan bağ maalesef çok kuvvetli değil. Bunu tarihsel hafıza ile değerlendiriyorum. Kuveyt'in geçmişinde bir Kazasker yok, bir sebil kitâbesi yok, ilginç ve tarif etmekte zorlanacağım bir yoksunluk biçimi. Bütün bunlarla beraber kullanılan alfabenin Arapça olması durumu daha da karışık bir hale getiriyor. Diyebilirim ki bilenler biliyor, eğitimini almış, estetik dertleri olan insanlar elbette az değil.
HAT SANATINDA İZ BIRAKABİLMEYİ HAYAL EDİYORUM
Hat sanatında ne gibi hedefleriniz var?
Öncelikle hat sanatının bugün dünyada konumlandığı yer umut verici. Bununla yetinmemeli… Bu noktada emaneti daha iyiye, daha güzele doğru taşıma, sevdirme konusunda kendimi sorumlu hissediyorum.
Hedefim yazmaktan, öğrenmekten, merak etmekten katiyyen vazgeçmemek. Hayal diye sorsaydınız bir iz bırakabilmek diye cevap verirdim.
Bahsettiğiniz hedeflere ve hayale ulaşmak için nasıl bir çalışma düzeni içerisindesiniz?
Bir gün Hasan Çelebi Hocama Necmettin Okyay Hoca hakkında sordum.
BİR YAZI NEVİNDE YORULUNCA DİĞERİNDE DİNLENİYORUM
Ne sual ettiniz?
Bir çok sanat dalını bir arada icra etmiş, bıraktığı çalışmaların da her biri nadide eserler, hiç yorulmadı mı? Nasıl vakit buldu?
Dedi ki bir sanat eserinde/dalında yorulunca diğerinde dinleniyordu; yazı yazmaktan yorulunca ebru yapıyor, ebru yaparken yorulunca gülleri ile dinleniyordu. Ben de kendilerini örnek almaya gayret ediyor, bir yazı nevinde yorulunca diğerinde dinlenmeye çalışıyorum.
Sizin ilave etmek istediğiniz hususlar nelerdir?
Size ve Kuveyt Türk Katılım Bankası ailesine çok teşekkür ediyorum. Sanata verdiğiniz destek çok kıymetli. Malumunuz Türkçeye tam olarak hâkim değilim, yanlış bir sözüm olduysa bağışlayın lütfen.
DAHA ÇOK YAZMALI, OKUMALI VE ÇALIŞMALIYIZ
Estağfirullah çok güzel cevaplar verdiniz. Son olarak okuyucularımıza nasıl bir mesaj iletmek istersiniz?
Daha çok yazmalıyız, daha çok okumalıyız, daha çok çalışmalıyız.
İlginiz için teşekkür ediyorum.
Ben teşekkür ederim efendim.
İbrahim Ethem Gören