Balıkesir Büyükşehir Belediyesi ile Balıkesir Kent Konseyi geleneksel Türk sanatlarının gelişimine ve tanıtımına katkı sağlamak, sanat bilincini yaygınlaştırarak üretimini desteklemek amacıyla “Sanatın On Hali” serlevhalı Geleneksel Türk Sanatları Yarışması düzenledi. Geleneksel sanatlarımızdan Hüsn-i Hat, Tezhip, Minyatür, Çini ve Ebru ile yöresel sanat ve zanaat dallarından Kırkyama, Geleneksel Keçe Yapımı, Balıkesir Pullusu, Gönen İğne Oyası ve Sındırgı Yağcıbedir Halısı olmak üzere iki farklı kategoride, 10 dalda düzenlenen ve yoğun ilgi gören yarışmada dereceye girenlerin ödülleri 11 Aralık Cumartesi günü Balıkesir’de düzenlenen törenle sahiplerine takdim edildi.
Özellikle son yıllarda geleneksel sanatlar konusunda yapılan etkinliklerde Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Konseyi tarafından düzenlenen yarışma da adından söz ettirmeye başladı. “Sanatın On Hali” etkinliği yarışması Prof. Dr. Faruk Taşkale’nin editörlüğünü yaptığı, her dalın uzmanları tarafından yazılmış sanatın on dalı ile ilgili makaleleri ve ödül alan eserleri ihtiva eden güzel bir katalog taçlandı.
Yarışma, başlangıçtan ödül törenine kadar uzman, konusuna hâkim, profesyonel ve ciddi bir ekip tarafından yürütüldüğü için başarı ile sona erdi. “Sanatın On Hali” yarışması her sene geleneksel olarak yeniliklerle devam edecek. Balıkesir Kent Konseyi tarafından düzenlenen etkinliğin benzer programlara ışık tutması ve rehberlik etmesini temenni ediyoruz.
Günümüzün mühim sanat simalarından, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Geleneksel Türk Sanatları Bölüm Başkanı Prof. Dr. Faruk Taşkale ile sanatın 10 halinden mülhem bir sohbet gerçekleştirdik.
İbrahim Ethem Gören: Muhterem Faruk Hocam genel anlamda sanat, kültür yapıları, geleneksel-modern sanat birlikteliği ve ortaya çıkan harmoninin bu toprakların irfanına ve kültür mirasına yaptığı katkılara değinerek sohbetimize başlayalım dilerseniz…
Prof. Dr. Faruk Taşkale: Sanat insanların yetenekleri aldıkları eğitim, kültür yapıları, gelenek ve görenekleri, inanç ve birimleri doğrultusunda duygularını; mutluluk ve hüzünlerini yansıtma şeklidir.
Bu yansıtma müzikle olur, boya ve fırça ile olur, taşla, toprakla olur, iplikle kumaşla olur…
Sanat bir bütündür. Resim, hün-i hat, heykel, tezhip, seramik, minyatür, çini gibi görsel sanatlar bu bütünün parçalarıdır.
Sanatın her dalı üzerine yapılan etkinlikler, sempozyumlar, bienaller, sergiler ve yarışmalar sanatın gelişimi, yaygınlaşması ve özellikle genç sanatkârların motivasyonu açısından son derece önemlidir. Ülkemizde sanatsal etkinliklerin sayısı ve niteliği gittikçe artmaktadır. Bu etkinlikler özellikle kültür mirasımızda var olan sanatlarımızın gelenekten beslenerek günümüz kültür özellikleri ve beğenileri doğrultusunda yorumlanarak gelişimine önemli bir katkıda bulunmaktadır.
Geleneksel sanatların içerisinde bulunduğu sandık açılmış ve birçok alanda etkili olamaya başlamıştır. Ressam Erol Akyavaş bu hazineyi keşfetmiş; resimlerinde geleneksel öğeleri kullanarak farkındalık yapmış önemli bir ressamdır. Resimlerinde Matrakçı Nasuh minyatürlerinden bir detayı veya bir vav harfini görmek kaçınılmazdır.
Modern resmin öncülerinden Burhan Doğançay Mavi Senfoni adlı eserinin alt yapısında kullandığı çini desenleriyle sanatında son noktayı koymuştur.
Geleneksel sanatlar yabancı sanatçılar tarafından da ilgiyle takip edilmektedir.
Geleneksel sanatların devlet kurumları ve özel kurumlar tarafından desteklenmesi, üniversitelerimizde Geleneksel Türk Sanatları Bölümlerinin kurulması, bu sanatların akademik açıdan doğru olarak öğretilmesi açısından önem arz etmektedir.
Faruk Bey yarışma sürecini genel olarak değerlendirebilir misiniz?
Bu yarışmanın ilki, Karesi Belediye Başkanı Sn. Yücel Yılmaz’ın himayelerinde ve Karesi Belediyesi Kent Konseyi Başkanı Sn. Mürsel Sabancı’nın mimarlığında 2016 senesinde gerçekleştirildi. 2017’de tekrarlandı. Bu arada Yücel Yılmaz Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı olarak seçildi. Kent Konseyi Başkanı Mürsel Sabancı bu yarışmayı devam ettirmek ve geleneksel hale getirmek üzere 2018’de yarışmaya danışman ve jüri üyesi olarak beni de dâhil etti.
NİTELİKLİ VE ETKİLEYİCİ BİR YARIŞMA
Nitelikli ve etkileyici bir yarışma oldu. Profesyonel bir ekip tarafından kurgulanan, düzenli, disiplinli ve planlı bir şekilde gerçekleştirilen etkinlik büyük ses getirdi. Tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi nedeniyle 2019’da yarışma gerçekleştirilemedi.
2020’de Etkinliği tekrarlama kararı aldık ve etkinliği daha ileriye nasıl götürmek amacıyla çalışmalarımıza başladık. Mürsel Sabancı Başkanın, Balıkesir Kent Konseyi Genel Sekreteri Mürşit Canbulat’ın ve Kent Konseyi Koordinatörü Nursel Süzaner Kılıç’ın katılımlarıyla bir dizi toplantı yaptık. Toplantılar çok verimli ve heyecanlı geçti. Zira tüm katılımcılar konuya vâkıf, sanat ve sanatçıya değer veren, yapıcı ve ileriye götürücü düşünceye sahip yöneticilerdi. Bir takvim belirledik. Öncelikle etkinliğe bir isim vermememiz gerekiyordu. On dalda yarışma yapılacaktı. Ayrıca Balıkesir’in plakası 10’du ve dolayısıyla SANATIN ON HALİ isminde karar kıldık.
Bu dallar iki kategoride toplandı: Hüsn-i hat, Tezhip, Minyatür, Çini, Ebru.
Geleneksel Keçe Yapımı, Kırk Yama, Sındırgı Yağcıbedir Halısı, Balıkesir Pullusu ve İğne Oyası.
Her dal için şartnameler titizlikle hazırladı ve duyurular yapıldı. Heyecanlı bir bekleyişin ardından 18 Eylül’de muhteşem bir organizasyonla kendi dalında Türkiye’nin önde gelen değerli seçici kurul ile değerlendirmelerimiz yapıldı ve gerçekten zorlandığımız anlar oldu. Zira çok nitelikli eserler vardı. Öğlene kadar değerlendirmelerimizi yaptık, öğleden sonra değerlendirmelerimizi gözden geçirerek nihai kararımızı verdik. Adil, titiz ve dengeli bir değerlendirme oldu.
DR. HÜSEYİN GÜNDÜZ’E USTAYA SAYGI ÖZEL ÖDÜLÜ
Bu sene hat dalında, hat sanatına 40 yıl sanatçı, danışman, exper ve hoca olarak hizmet etmiş kıymetli Dr. Hüseyin Gündüz Hocamıza “USTAYA SAYGI ÖZEL ÖDÜLÜ” takdim edildi. Hocamıza sağlıklı uzun ömürler diliyoruz.
Âmin. Seçici Kurul hangi sanatkârlardan oluştu?
Her dalda üç kişiden oluşan seçici kurul şu isimlerden oluşmaktu.
Seçici Kurul Başkanı Başkanı: Prof. Dr. Faruk Taşkale
Tezhip: Prof. Dr. Münevver Üçer, Doç. Dr. Gülnihal Küpeli, Öğr. Gör. Emel Türkmen
Hat: Prof. Dr. Fatih Özkafa, Tahsin Kurt, Hüseyin Türkmen
Çini: Mehmet Gürsoy, Dr. Öğr. Üyesi Başak Çoraklı, Dr. Öğr. Üyesi Latife Aktan
Ebru: Prof. Dr. Sacit Açıkgözoğlu, Melis Uludağ, Atilla Can
Minyatür: Dr. Öğr. Üyesi Atilla Turgut, Öğr. Gör. Taner Alakuş, Dilek Yerlikaya
Geleneksel keçe yapımı: Dr. Öğr. Üyesi Senem Uğurlu, Aygül Haşimzade, Salih Girgiç
Kırk yama: Doç. Dr. Naime Didem Öz, Öğr. Gör. Derya Tecimer, Doç. Dr. Ayşegül Koyuncu Okca
Balıkesir pullusu: Doç Dr. Tuba Çıttır Bahar, Dr. Öğr. Üyesi Huriye Çırakoğlu, Fatma Turanlı
Gönen İğne Oyası: Hatice Duman, Hüsniye Doğan, Fikriye Mert
Balıkesir Sındırgı Yağcıbedir Halısı: Prof. Dr. Aydın Uğurlu, Hasan Değirmenci, Osman Topçu
Sergi ve ödül törenine de değinelim…
11 Aralık’ta Balıkesir’de üst düzey ve yoğun bir katılımla ve mükemmel bir organizasyonla ödüller sahiplerine takdim edildi. Bu arada dereceye giren eserlerden oluşan bir sergi sanatseverlerle buluştu.
Geleneksel sanatlar alanında yarışmaya gönderilen eserleri genel anlamda nasıl buldunuz?
Yarışmaya gönderilen eserler oldukça nitelikli ve özenle hazırlanmıştı. Eserler arasında seçim yapmakta jüri üyeleri olarak zaman zaman güçlük çekti.
Yarışmada kaç eser değerlendirmeye tabii tutuldu?
Hat dalında 25, tezhip dalında 15, minyatür dalında 25, çini dalında 34, ebru dalında 61, kırkyamada 23, geleneksel keçe yapımında 19, Balıkesir pullusunda 5, Gönen iğne oyasında 21 ve Sındırgı Yağcıbedir halısında 29 olmak üzere toplan 255 eser yollanmıştı yarışmaya.
Derece ve sergileme alan tezhip eserlerini de konuşalım…
Yarışmada 15 tezhip eseri vardı. Her dalda olduğu gibi tezhip dalında da birinci, ikinci, üçüncü, mansiyon ve üç sergileme seçildi. Pandemi dönemi nedeniyle tezhip dalında katılım sayısı az gibi görünse de, eserlerdeki nitelik üst düzeydi. Değerlendirme Kurulu sıralama yapmakta zaman zaman zorlandı. Genelde klasik anlayış doğrultusunda eserler vardı. Motifler özenle seçilip tasarım içerisine yerleştirilmiş ve genel olarak altın ve lacivert renk tonlarıyla renklendirilerek bütünlük sağlanmıştı. Eserlerde sıralama tasarım, motif anatomisi ve dağılımı, renk uyumu ve işçilik özellikleri göz önünde tutularak yapıldı. Değerlendirmenin son aşamasında da karşılaştırma yapılarak sıralamada nihai sonuca varıldı.
Sergiyi nasıl buldunuz?
Sanatın on dalında dereceye giren 40 eser ve sergileme alan 30 eserden oluşan sergi, sistemli ve görkemli bir şekilde Balıkesir Avlu Kongre ve Kültür Merkezi’nde müzik dinletisi eşliğinde protokolün, sanatçıların ve sanatseverlerin geniş katılımıyla gerçekleşti. Sergi yaklaşık bir hafta kadar devam edecek.
Anadolu’da tezhip çalışanlara sanatta terakkî bağlamında neler tavsiye edersiniz?
Anadolu’da tezhip çalışanlar arasında çok başarılı sanatçılar var. Tezhip aynı zamanda duyguların çeşitli motifler, desenler, renk harmonisi ve yansıtılmasıdır. Tezhip çalışanlar uğraştıkları sanatı çok sevmeli, eğitimini almalı, müze ve kütüphanelerde bulunan eserleri renk, motif, işçilik açısında incelemeli, tezhibin gelişim süreci hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Tezhip çalışanlar tekrardan kaçınarak farklı ve yeni tasarımlar yapma konusunda kendini geliştirmelidir.
Böyle bir yarışmanın bir Anadolu şehrinde düzenlenmesini az önce bahsettiğiniz misyon bağlamında sanat ve sanatkârlar zaviyesinden nasıl değerlendiriyorsunuz?
Etkinliklerin nitelikli bir şekilde yürütülmesi ve sonuçlanması Anadolu şehri veya büyükşehir imkânlarıyla şekillendiği düşüncesi önemli olmasa gerek. Her alanda iyi bir sonuç elde edilemesi için yapılacak işin ciddiye alınarak, iyi bir ekip, özveri ve sevgiyle yürütülmesinin zorunlu olduğu düşüncesindeyim. Balıkesir Kent Konseyi bunun en belirgin örneğidir. Yarışmaya katılan sanatkârlar ve seçici kurul bazında İstanbul adeta Balıkesir’e akın etmiş gibiydi.
Geleneksel sanatlarımızla Anadolu’nun bereketli topraklarından neş’et eden yöresel sanat ve zanaatlarımızın bir arada yarışmaya dâhil edilmesini ve eserlerin birlikte sergilenmesini sanat-zanaat etkileşimi bağlamında yorumlar mısınız?
Geleneksel sanatların zanaatten sanata evrilmesi veya tam tersi sanatan zanaate evrilmesi kişilerin yaklaşım ve anlatımıyla değişebilir.
PROF. TAŞKALE: SANAT İLE ZANAAT BİRBİRİNİ TAMAMLAYAN KONULARDIR.
Bu bir yaklaşım. Diğer yaklaşım da; sanat ile zanaat birbirini tamamlayan konulardır. Sanat eseri üretmek için bir takım malzemelere ihtiyaç vardır. Bu malzemelerin üretilmesi zanaat, bu malzemeler ile duygunun; mutluluğun, hüznün yansıtılması ise sanattır.
Mesela…
Bir örnek verelim. Bir tezhipli hat levhasını, bir resmi çerçeveyle muhafaza ediyorsunuz, bir heykeli bazı alet edevatla şekillendiriyorsunuz, bir müzik eserini yine müzik aletleri ile canlandırıyorsunuz. Dolayısıyla sanat eseri ile zanaat eserlerini aynı anda sergilemiş ve sunuyor oluyorsunuz zaten…
Ödül töreninden bahseder misiniz?
Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, Balıkesir Kent Konseyi ve Balıkesir Üniversitesi iş birliğiyle gerçekleştirilen “Sanatın On Hali-Geleneksel Türk Sanatları Yarışması” ile “Tasarımla Balıkesir’i Anlat” Yarışması’nın ödül töreni ve sergisi 11 Aralık Cumartesi günü mükemmel bir organizasyonla ve törenle gerçekleştirildi.
Geleneksel Türk sanatlarının gelişimine, tanıtımına katkı sağlamak, gözde kentimiz Balıkesir’in zengin tarihi ve kültürel mirasını ortaya çıkarmak amacıyla düzenlenen “Sanatın On Hali-Geleneksel Türk Sanatları Yarışması” ile Balıkesir’in; kültürünü, tarihini ve kimliğini yansıtan öğelerin, tasarıma dönüştüğü “Tasarımla Balıkesir’i Anlat” yarışmasının sergisi ve ödül töreni, Balıkesir’de Avlu Kongre ve Kültür Merkezi’nde yapıldı. Tören öncesinde gezilen sergide; çağdaş ürünlerin üzerinde uygulanan geleneksel motifler oldukça ilgi gördü ve beğenildi.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve tüm şehitlerin anısına saygı duruşunda bulunulup İstiklal Marşı’nın okunmasının ardından, Balıkesir Kent Konseyi’nin faaliyetlerini anlatan video gösterimi yapıldı… Ardından Balıkesir Kent Konseyi Başkanı Mürsel Sabancı tarafından açılış konuşması gerçekleştirildi.
MÜRSEL SABANCI: GELENEKSEL SANATLARI EL BİRLİĞİYLE VAR EDECEĞİZ.
Konuşmasında birçok medeniyete ev sahipliği yapan kadim Balıkesir’in; var olan geleneğinin, yüzyıllardır biriktirdiği değerlerin, ürünlerin üzerine işlendiğini dile getiren Mürsel Sabancı “Antandros desenini bir kıyafetin üzerinde, Kyzikos’tan bir rengi başka bir desende, kırkyamada Selçuklu Yıldızı’nı görüyoruz. Bunların hepsi bu şehirde var olan değerler. Yüzyıllar öncesinde var, bugün var, gelecekte de var olacak, el birliğiyle var edeceğiz. Geleneksel Türk Sanatlarını Başkanımız Yücel Yılmaz’ın desteğiyle Karesi Kent Konseyi’nden bugüne Balıkesir Kent Konseyi’nde de sürdürerek ısrarla kamuoyunda tutmaya çalışılıyoruz. Jüri üyelerimize ve düzenleme kurulu üyelerimize katkılarından dolayı, Savın Valimiz Hasan Şıldak ile Büyükşehir Belediye Başkanımız Yücel Yılmaz’a desteklerinden dolayı teşekkürü borç bilirim.” diye konuştu.
ŞEHRİN KÜLTÜR-SANAT ENVANTERİ TOPLANIYOR
Ödül töreninde yaptığı konuşmada halka yansıyan bir sanat bakış açısı tekrar kazanılırsa, çivit mavisi evlerin bulunduğu sokaklarda daha çok dolaşma imkânına kavuşulacağını söyleyen Balıkesir Büyükşehir Belediye Meclisi Turizm ve Kültür Tanıtma Komisyonu Başkanı ve aynı zamanda Sındırgı Belediye Başkanı Ekrem Yavaş da “Bugün insanlar dünyayı dolaştığında o çivit mavili, sıvalı, alçak, Bozcaada’nın kafanızı eğerek girdiğiniz evlerini görmek için gidiyorlar.
EKREM YAVAŞ: MUTSUZLUĞUN KAYNAĞINDA SANATTAN UZAKLAŞMAK VARDIR.
Mutsuzluğun kaynağında sanattan uzaklaşmak vardır. Çalışmalar Mürsel Başkanımla ayrı bir anlam buluyor, Yücel Başkanımın desteği ve şehrin iradesiyle hep birlikte bir yöne ilerliyor. Balıkesir olarak belli bir noktaya geldik, sürekli deşiyoruz; altta ne var, bu şehir eskiden neler yapmış. Kültür-sanat envanteri toplanıyor. Geçmişte insanların neler yaptığını ve bugün de onları nasıl geliştirebileceğimiz düşlüyoruz. İnanıyorum ki çok yoğunlaştığımız anda çok daha büyük kültürlere ulaşacağız. Bu değerlendirmelere de emek harcayan tüm hocalarımıza teşekkür ediyorum, iyi varsınız, ödül alanları tebrik ediyorum.”
KÜLTÜREL DEĞERLER ÖN PLANDA
Programda belediyelerin insanların maddi ihtiyaçlarının yanında manevi ihtiyaçlarını da karşılaması gerektiğini dile getiren Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Mehmet Birol Şahin ise yaptığı selâmlama konuşmasında “Vatandaşların hayatını kolaylaştıran, yaşam kalitesini artıran hizmetler olsa da eğer ki insana yatırım yapmamışsınız, başarılı bir yönetimden söz edemeyiz. Başkanımız Yücel Yılmaz’ın liderliğinde Balıkesir’de vatandaşlarımızın hem hayatını kolaylaştırıyoruz, hem de kültürel ve manevi yanını öne alarak çalışmalar sürdürüyoruz. Yarışmada emeği geçen herkese çok teşekkür ediyor, ödül alanları kutluyorum.” dedi.
Daha sonra Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz’a vekâleten törene katılan Büyükşehir Meclis Üyesi Birol Şahin, Sındırgı Belediye Başkanı Ekrem Yavaş ve ben konuşmalarımızı yaptık. Konuşmanın ardından ödül törenine geçildi ve dereceye giren yarışmacılara ödülleri ile Dr. Hüseyin Gündüz’e “Ustaya Saygı Özel Ödülü” takdim edildi.
Neşeli sanat sohbetlerinin yapıldığı gala yemeğinden sonra Balıkesir Kent Konseyi tarafında tahsis edilen araçla İstanbul’a dönüldü.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
Geleneksel sanatların devlet kurumları ve özel kurumlar tarafından desteklenmesi, üniversitelerimizde Geleneksel Türk Sanatları Bölümlerinin kurulması, bu sanatların akademik açıdan doğru olarak öğretilmesi ve geliştirilmesi açısından önem arz etmektedir.
Geleneksel sanatlar konusunda yapılan etkinliklerin başında Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Konseyi tarafından düzenlenen yarışma gelmektedir. Bu etkinlik organizasyonun her aşamasında yapılan disiplinli çalışma ile benzer etkinliklere ışık tutacak, yol gösterecek nitelik taşımaktadır.
Genelde ülkemizde müzik, sinema gibi dallarda birçok ödül dağıtılır. Resim, tezhip, hüsn-i hat, heykel, ebru, minyatür gibi görsel sanat alanında bir ödül yaygın değildir. Bu dallarda emek vermiş sanatçılara hasbelkader ödül verilir. Bu alanlarda değerli sanatçılarımıza sistemli ve daha sık bir şekilde ödüller verilerek sanata verdikleri hizmetten dolayı kendileri takdir edilmeli ve gönülleri alınmalıdır.
Balıkesir Kent Konseyi muhteşem organizasyon ile salt bir etkinlik yapmaktan öte sanatı desteklemek, geliştirmek amacıyla bir festival tadında gerçekleştirilen “Sanatın On Hali” yarışması ve “Ustaya Saygı Özel Ödülü” ile bir ilki gerçekleştirerek tüm kurumlara örnek teşkil edecek bir etkinliğe imzasını attı. Dolayısıyla etkinliğin hamisi Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz’a, yarışmanın her aşamasında bizi yönlendiren ve destekleyen, yarışmanın mimarı Balıkesir Kent Konseyi Başkanı Mürsel Sabancı’ya, değerli fikirleri ile bizleri yönlendiren Kent Konseyi Genel sekreteri Mürşit Canbulat’a, etkinliğin en iyi şekilde gerçekleşmesi için gecesini gündüze katarak çalışan ve yarışmanın her aşamasını titizlikle yürüten Balıkesir Kent Konseyi Genel Koordinatörü sevgili Nursel Süzaner Kılıç ve ekibine, değerli seçici kurulumuza ve sanatçılara teşekkür ediyor saygı ve sevgilerimi sunuyorum.
İlginiz için teşekkür ediyorum Faruk Bey.
Ben de sanata ve sanatçıya verdiğiniz önem ve destekten dolayı size teşekkür ediyorum İbrahim Ethem Bey.
İbrahim Ethem Gören/17.12.2021-Yazı No: 274