Gölge oyunlarımızdan Karagöz animasyonla ilk kez beyaz perdede. Sanat Danışmanımız İbrahim Ethem Gören sezonun iddialı yapımlarından Karagöz animasyon filminin 23 Ağustos Salı günü Beyoğlu Atlas sinemasında düzenlenen gala programına katılarak izlenimlerini siz değerli okuyucularımız için kaleme aldı.
Sırlı Süleyman Efendi ve değerli büyüğüm Osman Birkan ile birlikte katıldığımız Karagöz animasyon filminin gala programında pek çok arkadaşımızla, büyüğümüzle sohbet etme imkânımız oldu. Bu cümleden olarak İstanbul Ticaret Odası Genel Sekreteri, değerli ilim adamı Prof. Dr. Nihat Alayoğlu ile, filmin yapımcılarından Bilal Arıoğlu ile, İstanbul Ticaret Odası yöneticilerinden İbrahim Reyhan Özal ile, TRT’nin usta yönetmeni Ahmet Melih Oflaz ile, yayıncı Hayati Bayrak ile ve Erdal Cesar üstad ile görüştük.
GÖLGE OYUNU KARAGÖZ FARKLI RENKLERİN BİR ARADA OLDUĞU GENİŞ KÜLTÜR MOZAİĞİNİ TEMSİL EDİYOR.
Deriden imal edilen tasvirlerin beyaz bir perdeye ışık vasıtası ile yansıtılması sonucu günümüze değin sürdürülen gölge oyunu Karagöz, eğlence kültürümüzün önemli bir parçası… Eğlenmek kadar toplumu eğitmek gibi bir amacı da olan gölge oyunu toplumun içerisinde farklı renklerin bir arada olduğu geniş kültür mozaiğini temsil ediyor.
Gölge oyunu gönümüzün unutulmakta olan sanat ve zanaat dalları arasında yer alıyor. Ana karakterleri Karagöz ve Hacivat olan gölge oyunu, medeniyetin kadife görünüşlü demir süngerlerinden en fazla nasibini alan seyirlik sanatlarımızdan biri. Eğlenceye hikmeti, tefekkürü ve dahi irfanı dâhil eden gölge oyunları meslek ahlâkını kuşanmış son temsilcilerinin ellerinde yaşamaya çalışıyor.
KARAGÖZ İLK KEZ ANİMASYONLA BEYAZ PERDEDE.
Böyle bir ortamda Karagöz ilk kez animasyonla beyaz perdeye aktarıldı. Yedirenk İletişim tarafından, Kültür ve Turizm Bakanlığı desteği ve TRT ortaklığı ile yapımı gerçekleştirilen Karagöz animasyon filmi 26 Ağustos’tan itibaren sinemalarda izleyiciyle buluşacak.
Animasyon karakterlerin hareket ve mimiklerinin oturması için senaryo baştan sona usta Karagöz oyuncuları tarafından canlandırılan Karagöz filminde geleneğin aslına sadık kalıp, toplum vicdanına yerleşen Hacivat-Karagöz dokusuna zarar vermeden, görsel bir şölen içerisinde, bu kültürün daha geniş kitlelerce tanınıp sevdirilmesi hedeflenmiş. Böylelikle alternatifleri çoğalan ve geçmişe nazaran erişimi daha da kolaylaşan eğlence kültürünün geri plana ittiği Karagöz-Hacivat geleneğinin üç boyutlu animasyonla hak ettiği konuma yükseltilerek yaşatılması amaç olarak belirlenmiş.
Üç buçuk yılda tamamlanan ve ilk defa animasyonla beyaz perdeye aktarılan yapım ile yeni kuşakların ve sinemaseverlerin bu yeni tarza müsbet tepkiler vermesi bekleniyor.
KARAGÖZ VE HACİVAT 80 KARAKTERLE TAKVİYE EDİLMİŞ.
İlk hazırlıklarına 2018 yılında başlanan çalışmada Karagöz ve Hacivat’ın dışında 80 civarında animasyon karakteri kullanılmış. Karakter tasarımları ve sahne düzenlemeleri, Türkiye’de yapılan Karagöz “Yar Bana Bir Eğlence” filminin animasyonlarının bir kısmı İran’da, bir kısmı ise Hindistan’da üretilmiş.
KARAGÖZ’ÜN YAPIMCILARI SEKTÖRÜN DUAYEN İSİMLERİNDEN…
Karagöz animasyon filminin yapımcıları Bilal Arıoğlu ve Dr. İsrafil Kuralay sektörün duayen isimlerinden. Filmin yönetmen koltuğunda oturan Murat Karahüseyinoğlu da ülkemize uzun soluklu TV dizilerini kazandıran yönetmen olarak adından söz ettiriyor. Üniversite tahsilini tiyatro alanında ikmal eden yönetmen Murat Karahüseyinoğlu gölge oyunlarının üstatlarından Hayal-i Torun Çelebi ve Tuncay Tanboğa’nın kıdemli talebeleri arasında yer alıyor.
DÜNDEN BUGÜNE ZARİF NÜKTELİ HİKÂYE: KARAGÖZ
Karagöz neredeyse 10 asra dayanan, içinde bu coğrafyanın kültürünü, dilini, irfanını, sevincini, hüznünü, umudunu, hayata ve hakikate bakışını ve dahi yaşanmışlığını barındıran bir oyun geleneği... Zarif ve nükteli bir dille toplumsal hassasiyeti dünden bugüne, bugünden yarına aksettiren bir hikâye…
KARAGÖZ, GELENEKSEL MİZAH ANLAYIŞIMIZIN BİR PARÇASIDIR.
Filmin yapımcılarından Bilal Arıoğlu, Karagöz animasyon filmini Katılım Bankamız için şu cümlelerle değerlendirdi. “İbrahim Ethem Bey, malum olduğu üzere Karagöz geleneksel mizah anlayışımızın bir parçasıdır. Biz bu filmle hem bu geleneği yaşatmak, hem de yeni kuşakların gölge oyunumuzu bu şekli ile de tanıyıp sevmesini amaçladık. Animasyon dünyasında yakın zamana kadar, batıda üretilen karakterlerin alıcısı ve tüketicisi konumundaydık. Oysa kültürümüzde var olan karakterlerin üzerinden gidilerek önemli başarılar elde edebileceğimize inanıyoruz. Karagöz bu noktada hem atışmaları hem de fantastik cazuları ile günümüz sinemasının temel ögelerini barındırmaktadır.
Gelişen teknolojinin sunduğu imkânlardan faydalanarak animasyon filmimizi yaptık. Yüzyıllara dayanan geleneğimiz bu şekilde genç kuşaklara ve geniş bir çevreye ulaşacak. Bu durum tabii olarak Karagöz sanatçılarına da olumlu olarak yansıyacaktır.
Oyunlar 16. yüzyılda öyle yaygınlaşmış ki, dönemin cami imamları da oyunlara gider olmuş “bu oyunları seyreden imamlar azle müstahak olur mu?”, diye fetva istenmiş Ünlü Şeyhülislam Ebussuud Efendi’nin konu ile ilgili fetvası şöyledir: “El-cevâp: Eğer ibret için nazâr edip ehl-i hâl fikri ile tefekkür ettiyse olmaz.” Bir dönem çok yaygın olan Karagöz’ün animasyon halinin de sevileceğini ümit ediyoruz.
YAPIMCI BİLAL ARIOĞLU: ÇATIŞMA KÜLTÜRÜ KARAGÖZ OYUNLARININ ANA TEMASIDIR.
Bugün modern kurmacanın ana unsuru olan çatışma kültürü Karagöz oyunlarının da ana temasıdır. Okumuş yazmış, tuzu kuru Hacivat ile okuması dahi olmayan ama ârif kişiliği ve hazırcevaplığı ile anca geçinebilen Karagöz arasındaki atışmalar oyunun temel kurgusudur.
Karagöz oyunları her ne kadar geleneksel kültürün bir yansıması olsa da tabiatüstü güçlere sahip cazuları ile de bugünün bilim kurgu filmleri ile yarışabilecek yapıya sahiptir. Onun için bir adı da hayal perdesi değil midir?
BİLAL ARIOĞLU: KARAGÖZ OYUNLARI TOPLUMUN AYNASIDIR.
Karagöz oyunları bir noktada toplumun aynasıdır. Toplum içinde görülen aşırılıkları, eksiklikleri biraz da abartarak hayal perdesine yansıtarak buralara dikkat çeker.
Karagöz oyunlarının biraz da mistik bir yönü vardır. Yesevi kültürüne dayanır. Oyunun kurucusu sayılan Şeyh Mehmet Küşteri Horasan erenlerindendir. Her oyun bu pîre atıfla başlayarak bir devamlılık arz eder. Bu açıdan gölge oyunlarının pîri de Şeyh Küşteri’dir. Onun için bu oyunlar bazı kaynaklarda “Küşteri Meydanı veya Perdesi” olarak da anılmaktadır. Şeyh Küşterî, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Şeyh Şüşteri olarak geçmektedir. Aynı zamanda bu oyunların felsefesinin kurucusu olarak da bilinir.
“PERDE, İBRET PERDESİDİR.”
İsmail Hakkı Baltacıoğlu, “Karagöz Tekniği ve Estetiği” isimli çalışmasında; Karagöz’ü “ölü bir anane olarak değil, sonsuz bir canlılık taşıyan bir halk oyunu” olarak tarif etmektedir. Perde ibret perdesidir. Bu kültür kaybolmayacağına göre Karagöz de yaşayacaktır. Oyunun perde gazeli bunu ne güzel belirtir: “Perdemiz, cihana türlü sûret gösterir, fakat âriflere ibret göstericidir.” denilmektedir. Zaten hayal perdesinde Karagöz olan karakter, ortaoyununda Kavuklu’dur.”
Hâsılı yüzyıllardır gölge oyunu sanatının bütün ihtişamını kullanarak etki alanına dâhil ettiği izleyiciyi, kâh güldürüp, kâh düşündüren Karagöz ve Hacivat biraz da zamanın ruhunu göz önünde bulundurup gelişen ve zenginleşen görsel teknolojinin gücünü arkasına alarak, seyircinin karşısına çıkıyor.
Filmde Karagöz, Hacivat, Karagözün Karısı ve oğlu, Ağa, Mestan, Tuzsuz Deli Bekir, Arap Bacı ile birlikte Trakyalı tiplemeleri de izleyicilerin mizah dünyasına hitap ederken, Karagöz oyunundaki cazu tiplemeleri de animasyon filminde unutulmamış. Büyük ve küçük cazuların aralarındaki çekişmeler ve bazen de birbirlerini dönüştürerek filme ayrı bir renk kattığını söyleyebiliriz.
Müziklerinde Gökhan Tamir’in imzasının bulunduğu filmde usta oyuncu ve seslendirmeciler de yer almış. Karagözün karısını Nilgün Kasapaşoğlu, Mestan’ı Mazlum Kiper; Tuzsuz Deli Bekir’i Selçuk Kıpçak; Cazu Kızını Zeynep Önen; Cazu Oğlunu Bora Sivri; Nuridil’i ise Asuman Barnak seslendirirken, usta oyuncu Yetkin Dikinciler Karagöz’e; Altan Erkekli ise Hacivat’a ses vermiş.
26 AĞUSTOSTA BEYAZ PERDEDE
Merhum Kemal Çiftçi’nin aziz hatırasına ithaf edilen Karagöz animasyon filmi 26 Ağustosta ülkemizde; 15 Eylül’den itibaren de Almanya, Hollanda, Fransa, Danimarka ve Azerbaycan’da vizyona girecek.
KARAGÖZ, OYUN FORMATLI BİR KEŞİF SANATIDIR!
Atlas sinemasında 79 dakikalık Karagöz animasyon filmini izlerken beyaz perdede kâh Şeyh Küşterî’nin huzuruna vardık, kâh gözlerimizi “Karagöz beni seçti” diyen Hasan Hüseyin Karabağ Usta’nın hayal perdesine mıhladık. Böylelikle Karagöz animasyon filminin “İnsan için ancak çalıştığı vardır” şeklindeki mesajını keşfettik! Mütemadiyen “yar bana bir eğlence meded” demekte olan Karagöz’ün gönül dilini keşfetmek isteyenler soluğu sinema salonlarında alacak! Çünkü Karagöz oyun formatında bir keşif sanatıdır!
İbrahim Ethem Gören-24.08.2022-Yazı No: 311